Vanaf 1993 moeten bedrijven en instellingen die jaarlijks meer dan 50.000 kWh stroom of 25.000 m3 aardgas gebruiken voldoen aan de energiebesparingsplicht: ze moeten investeringen doen in het terugbrengen van energiegebruik die binnen vijf jaar kunnen worden terugverdiend. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) heeft per bedrijfstak een lijst met erkende maatregelen opgesteld, maar bedrijven kunnen ook op andere wijze aan de energiebesparingsplicht voldoen. Vanaf 2019 moeten bedrijven die onder de energiebesparingsplicht vallen elke vier jaar bij RVO aangeven welke energiebesparingsmaatregelen ze hebben genomen.

Gemeenten en provincies moeten controleren (toezien en handhaven) of bedrijven en instellingen zich aan de plicht tot energiebesparingsmaatregelen houden en of ze daar ook informatie over geven. Dat doen ze vaak via de Omgevingsdiensten.

Uit diverse onderzoeken is gebleken dat inzet en een actieve houding van de omgevingsdiensten op toezicht en handhaving op de energiebesparingsplicht en de informatieplicht veel opleveren en daarmee een bijdrage leveren aan het realiseren van duurzaamheidsdoelstellingen om het energieverbruik te verminderen.

De Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) laat in de vorm van een DoeMee-onderzoek uitzoeken hoe gemeenten, provincies en omgevingsdiensten invulling geven aan het toezicht en handhaving op de energiebesparingsplicht en de informatieplicht. De centrale onderzoeksvraag is: Welke inspanningen plegen gemeenten en provincies bij het toezicht en de handhaving van de energiebesparingsplicht en de informatieplicht energiebesparing en wat zijn daarvan de resultaten. Het onderzoek wordt uitgevoerd door onderzoeksbureau Ecorys. Alle provincies en ongeveer honderd gemeenten doen mee aan dit onderzoek. Tegelijk doet de Algemene Rekenkamer een onderzoek naar het landelijk beleid rond dezelfde verplichtingen.

Met dit onderzoek willen de rekenkamers inzicht geven in hoe de verschillende overheden invulling geven aan hun toezichthoudende en handhavende rol ten aanzien van de energiebesparingsplicht.